جاده ابریشم: پلی میان فرهنگ ها، تجارت و تاریخ - وبلاگ هم نفس

به گزارش وبلاگ هم نفس، جاده ابریشم، یکی از مهم‌ترین مسیرهای تاریخی جهان، نه تنها مسیر عبور کاروان‌ها و تجارت کالاهای گران‌بها بود، بلکه بستری برای انتقال فرهنگ، دانش و باورهای تمدنی نیز فراهم کرد. این جاده که شرق و غرب را به هم متصل می‌کرد، در طول قرن‌ها به‌عنوان شاهراهی برای تبادل هنر، دین و فناوری مورد استفاده قرار گرفت. از ابریشم لطیف چینی تا ادویه‌های معطر هندی و فلزات گران‌بهای خاورمیانه، جاده ابریشم نماد ارتباطات بین تمدن‌ها بوده است. امروز نیز این مسیر با احیای مدرن خود، همچنان اهمیت خود را در تجارت و تعامل جهانی حفظ کرده است.

جاده ابریشم یک جاده معروف باستانی است که در ابتدا به خاطر تجارت و عبور کاروان ها ساخته شد. کاغذ که به وسیله چینی ها در دوران سلسله هان اختراع شده بود و باروت که باز هم اختراع چینی ها بود، تاثیر بسیار بیشتری نسبت بر ابریشم بر این جاده داشتند. اما چون غربی ها به ابریشم چینی علاقه زیادی داشتند، این نام را برای این جاده انتخاب کردند. حتی ادویه های شرقی هم بیش از ابریشم به رونق این جاده یاری کرد، در نتیجه ابریشم تنها کالایی نبوده که در این جاده ها داد و ستد می شده است. فلزات، ادویه جات، داروها، شیشه، محصولات چرمی و کاغذ در سراسر اوراسیا به وسیله این جاده انتقال داده می شدند.

وقتی کاغذ به ماده اولیه اصلی نگارش در تمام اوراسیا تبدیل شد، به طور حتم نسبت به ابریشم که در درجه اول برای لباس مورد استفاده قرار می گرفته، تاثیر بسیار بیشتری بر تاریخ بشر به جا گذاشت است. کاغذ در طول قرن دوم پیش از میلاد اختراع شد، بعد در قرن هشتم میلادی برای اولین بار از چین خارج شد و به جهان اسلام راه یافت. سپس از دروازه های اسلامی در سیسیل و اسپانیا به اروپا رسید. مردمان شمال کوه های آلپ تنها در اواخر قرن چهاردهم میلادی توانستند کاغذهای خودشان را بسازند. اما بزرگ ترین ارزش و دست آورد جاده ابریشم، تبادل فرهنگی بود. هنر، مذهب، فلسفه، فناوری، زبان، علوم، معماری و هر عنصر دیگر تمدنی همراه با کالاهای تجاری به وسیله جاده ابریشم رد و بدل می شد.

نخستین کسی که نام راه ابریشم را در سال 1877 میلادی برای این راستاها انتخاب کرد، یک جغرافی دان آلمانی به نام فردیناند ریختوفن بود. وی به سبب حمل ابریشم چین از این راه به دریای مدیترانه این نام را انتخاب کرد. جاده ابریشم را شاید بتوان مهم ترین جاده جهان تا قرن پانزدهم میلادی تصور کرد. این جاده نه تنها نقل و انتقال کالا را امکان پذیر می کرد، بلکه باعث انتقال باورهای فکری مثل اسلام، هندوئیسم، بودیسم و مسیحیت و فرهنگ های متفاوت نیز شد. به علاوه بیماری هایی مانند طاعون نیز از این راستا منتشر شدند. این بیماری ها در قرن دوم و سوم باعث کاهش جمعیت چین و مدیترانه و در نتیجه تضعیف امپراتوری های این نواحی شدند.

اگرچه جاده ابریشم یک جاده فیزیکی تعیین نیست، با این حال سوژه ای است که می توان آن را آنالیز کرد و مورد مطالعه قرار داد. بیشتر آنچه که ما درباره جاده ابریشم می دانیم، از کتاب ها و کتیبه های سنگی باستانی به دست نیامده بلکه از زباله های تاریخی به دست آمده است. آب وهوای خشک صحرای تکلهمکان (یا تاکلماکان، بیابانی واقع در منطقه سین کیانگ چین)، انواع مختلفی از اسناد نوشته شده روی چوب، کاغذ و پارچه ها را حفظ نموده است. بسیاری از اسناد به این علت حفظ شده اند که در آن موقع ها کاغذ ارزش بالایی داشته و دور انداخته و از بین برده نمی شده است. با مطالعه این زباله های تاریخی، اطلاعات زیادی درباره جاده ابریشم به دست آمده است.

در 16 مه 2017 طی مراسمی با حضور رهبران نزدیک به 30 کشور جهان در چین، جاده ابریشم تازه افتتاح شد تا راه را برای جاه طلبی مالی بیشتر این قدرت آسیایی هموارتر گردد. افرادی چون ولادیمیر پوتین و رجب طیب اردوغان، روسای جمهوری روسیه و ترکیه در این نشست مهم حضور داشتند. تنها یک روز پس از این نشست جاده ابریشم تازه با امکاناتی ویژه راه اندازی شد. این جاده امکانات و امتیازهایی خاص در اختیار کشورهایی قرار می دهد که در راستا آن قرار دارند. با یاری این امکانات، این کشورها می توانند تجارت خود را در آسیا، اروپا و آفریقا بیش از گذشته توسعه دهند. شی جین پینگ، رئیس جمهوری چین از بیان گذاران اصلی این راستا تازه است. با اجرایی شدن این طرح، جاده ابریشم دوباره رونق می گیرد.

مجموعه ای از راستاهای افسانه ای که شهرهای مختلفی مثل شهر کاشغر را به پارو و بعد قسطنطنیه متصل می کرد. این راستا بعد از سقوط امپراتوری مغول رو به زوال رفت، ولی در حال حاضر دوباره متولد شده و به عنوان شبکه ای از بزرگراه ها، راه آهن ها و فرودگاه هایی که 65 کشور را به یکدیگر متصل می نمایند، دوباره مشغول به فعالیت شده است. اضافه کردن امنیت و دسترسی آسان تر به ویزا از ویژگی های جاده ابریشم تازه است. شهرهای پررونق مالی آسیای میانه هم با یاری این جاده، بیشتر از قبل قابل دسترسی هستند.

برای مسافران، این به معنای تعداد زیادی از مقاصد تازه برای گردش است؛ برخی از این شهرها در دل بیابان رشد نموده اند و برخی دیگر از آن ها اصلا جز شهرهای توریستی نبوده اند. با راه اندازی جاده ابریشم تازه، کشور ازبکستان گزارش داد که افزایش 40 درصدی از ورود جهانگرد در هر سال را داشته است. شهر زیبای باکو در کشور آذربایجان که به وسیله اتحاد جماهیر شوروی سابق مورد غفلت واقع شده بود، اکنون احیا شده است. این شهر در صدر رتبه بندی مقصد های جهانگردی رو به رشد اروپا و آسیای مرکزی به شمار می رود. هرچند این نرخ رشد برای سال ها به صورت آرامی در حال پیش روی بوده است، ولی طی سال های اخیر و بعد از راه آندازی جاده ابریشم تازه، سرعت زیادی به خود گرفته است. در ادامه می توانید به شهرهای تاریخی جاده ابریشم که به تازگی احیا و به دوران شکوه قبلی خود بازگشته اند، بیشتر آشنا شوید.

شهر شی آن در کشور چین محلی برای عاشقان غذا

نقطه آغاز اصلی جاده ابریشم به طور قاطعانه یکی از شهرهای مرکزی چینی ها یعنی شهر چانگان که امروزه به آن شی آن می گویند، بوده است. در قرن هشتم میلادی، این شهر بزرگ ترین و توریستی ترین شهر جهان بود. این شهر محلی برای گرد هم جمع شدن تاجرانی از تمام گوشه و کنار قاره پهناور آسیا بود. در حال حاضر شی آن یکی از قطب های تجارت بین المللی چین با 12 میلیون نفر، در حال بازگشت به شکوه سابق خود به عنوان پایانه شرقی جاده ابریشم است. شاید این حجم از رشد جای تعجب نداشته باشد، چون این شهر زادگاه رئیس جمهور چین، شی جین پینگ است.

در این شهر چه چیزی باید ببیند و چه کاری باید انجام داد

بیشتر بازدیدنمایند گان می دانند شی آن مرکز اصلی تشکیل و استقرار ارتش باستانی و معروف چینی یعنی تارا کوتا است و بازدید از بناهای مربوط به این ارتش باستانی یکی از کارهای واجب در حین بازدید از شی آن است؛ اما مکان های بیشتری در این شهر وجود دارند که به جاذبه های جهانگردی تبدیل شده اند. برای آغاز می توان به بازار تانگ غربی سری زد که به گفته بسیاری از مورخان، دقیقا نقطه آغاز جاده ابریشم قدیمی بوده است. امروزه این بازار یک فرصت بی نظیر برای خریداران اشیای نایاب است. در این بازار شما همه چیز از خنجرهای عتیقه یا بدلی تا گلدان های برنجی با طرح باستانی چینی را پیدا خواهید کرد. حتما سری به موزه بازار غرب تانگ که دقیقا در قلب این بازار واقع شده است هم بزنید. این موزه یکی از بزرگ ترین نمایشگاه های آثار تاریخی جهان از سراسر جاده ابریشم را در خود جای داده است. سپس راه خود را به محله مسلمانان شهر ببرید، جایی که راستا باریک کوچه ها وجب به وجب با مغازه های سنتی و غذاهای خیابانی عرضه شده در دکه های چوبی پر شده است.

ماجراجو باشید و سعی کنید غذاهایی را که قبلا هرگز تست ننموده اید را اینجا بخورید. کباب گوشت شتر ادویه دار، رشته فرنگی کامل با کمی دونات خرمالو شیرین جز چیزهایی هستند که هیچ جای دیگری از جهان پیدا نخواهید کرد. اگر می خواهید نگاهی هم به بخش مدرن شهر داشته باشید، پس حتما به محله سازگار با محیط زیست چانبا سر بزنید. محلی که در گذشته برای دفن زباله بوده، ولی امروزه به یک منطقه شهری تازه و البته بسیار دیدنی و مدرن تبدیل شده است. در کنار این محل، کمربند جغرافیایی زلزله خیز شهر واقع شده است که باعث شده است یک تالاب بسیار بزرگ و زیبا به وجود بیاید. محلی که برای قایق رانی و پرنده نگری بسیار عالی است.

ازبکستان محلی برای عاشقان معماری

شهرهای باستانی ازبکستان با آثار هنری موزائیکی شکل تزئئین شده اند. هنوز هم بخش بزرگی از این شهرها به طور قابل توجهی دست نخورده باقی مانده اند. در نتیجه ضمن سفر به این کشور با یک حس شگفت انگیزی از تاریخ روبرو می شود. میراث معماری و مذهبی این کشور ترکیبی از سنت های فرهنگی ازبکستان را طی هزاران سال شکل داده است. هتل های با کیفیت و تازه ساز این کشور یک چشم انداز نسبتا جدید برای صنعت گردشگری ازبکستان است.

با توجه به رشد تعداد ساخت اقامتگاه هایی که به صورت خلاقانه طراحی شده اند و تبدیل کاروان سرا های قدیمی به محل اسکان مسافران در شهر قدیمی سمرقند و شهر تاریخی کویوا، انتظار می رود که تعداد گردشگران به ازبکستان بیش از پیش افزایش یابد. حتی بسیاری از گردشگرانی که به پاریس، لندن، هند و سایر جا های دیدنی رفته اند، کشور ازبکستان را از لحاظ کیفیت جاذبه های گردشگری با این مکان ها برابر می دانند.

در این شهر چه چیزی باید ببینید و چه کاری انجام بدهید

هرچند شهر تاشکند محل اصلی ورود بیشتر مسافران بین المللی است، اما بهتر است پروزهای مستقیم به شهر سمرقند را هم چک کنید. سمرقند یک شهر 2500 ساله در فاصله 400 کیلومتری جنوب پایتخت ازبکستان (تاشکند) است. در آنجا، می توانید ببینید شهر افراسیاب (بخش قدیمی شهر) دقیقا چطور بوده است؛ جایی که چنگیز خان در قرن 13 میلادی آن را غارت کرد. هرچند بعد از این غارت، زندگی در این شهر تمام نشد و مردم ازبکستان شهر سمرقند جدید را روی ویرانه های شهر قدیمی بنا کردند؛ کاری که باعث شد معماری های زیبایی دوباره به وجود بیایند. از مهم ترین دیدنی های این شهر می توان به میدان ریگستان ساخته شده در قرن 15 میلادی اشاره کرد.

کمی دورتر از سمرقند، شهر تاریخی دیگری به نام بخارا قرار دارد. شهری تزیین شده با گنبدهای فیروزه ای درخشان، مساجد باشکوه، قلعه های باستانی و سایر جاذبه های تاریخی و دیدنی. بخارا یکی از شهرهای باستانی آسیای میانه است که بر زیبایی منطقه به نحو چشم گیری افزایش اثر داشته است. این شهر دارای چندین بنای تاریخی مهم است که تحت تاثیر معماری هندی ساخته شده است. اگر هنوز هم برای گشتن در ازبکستان وقت دارید، شهر خویا آخرین محل توقف شما خواهد بود. این شهر یک نمونه باور نکردنی از طراحی شهری معروف به شهر اسلامی است و یک دژ 200 ساله را در خود جای داده است. جایی که قدم زدن در آن به معنای واقعی مثل قدم زدن در تاریخ است و حس و حال عجیبی را به بازدیدکننده ها منتقل می کند.

کشور آذربایجان محلی برای عاشقان ماجراجویی

بسیاری از شهرهای واقع شده در جاده ابریشم ادعا می کنند، محلی هستند که شرق با غرب برخورد می کند، اما جمهوری آذربایجان می تواند بر اساس موقعیت جغرافیایی خود در این باره بیشترین ادعا را داشته باشد. درست در زمان های قدیم مردم شرقی جاده ابریشم، کشور آذربایجان را یکی از مقاصد غربی حساب می کردند و مردم غرب این جاده، آذربایجان را یک مقصد شرقی می نامیدند.

هرچند این روزها پایتخت آذربایجان یعنی باکو بیشتر به خاطر حفاری های نفتی یا خرید در بوتیک های شیک معروف است. اما مسئولین این شهر در تلاش هستند تا باکو را مانند شهر دبی به یک مقصد گردشگری بسیار محبوب تبدیل کنند. با توجه به دل ربایی جهان قدیمی و زرق و برق دنیایی امروزی موجود در این شهر، باکو می تواند در این مسیر به خوبی به هدف خود برسد. هرچند به جز جاذبه های دیدنی داحل شهر، تعداد زیادی مکان دیدنی هم اطراف باکو وجود دارد.

در این شهر چه چیزی باید ببینید و چه کاری انجام دهید

معماری باکو مانند یک کتاب تاریخی، حکایت پایتخت را روایت می کند. خیابان های مارپیچی شهر قدیمی اسلامی، یک میراث جهانی یونسکو است که سابقه تاریخی آن به قرن 12 میلادی می رسد. منطقه ای که با سازه های سنگی پر شده است. برخی از کاروان سرا های اصلی همچنان پا بر جا هستند و به مکان های خوبی برای غذاخوردن تبدیل شده اند.

در عین حال، قسمت بیرونی بخش تاریخی باکو توسط روس های در دوران شوروی با سبک های باروک، گوتیک و سازه های پست مدرن بسیار بزرگ، پر شده است. در مرکز بخش مدرن شهر، آسمان خراش های بسیار مدرنی قرار دارد. اگر این همه تقابل بین مدرنیته و تاریخ شما را خسته کرد، می توانید در امتداد منطقه ساحلی این شهر قدم بزنید و از مناظر طبیعی لذت ببرید. منطقه ای که چشم اندازهای متعددی را به وجود آورده است تا گردشگران در آن ها با خیال راحت استراحت کنند.

کشور یونان محلی برای عاشقان معماری اروپایی

دوست داران تاریخ تا اسم یونان آورده می شود، ابتدا از زئوس، هومر و پارتنون نام می برند. اما دلیل دیگری برای شهرت یونان این است که این کشور ممتاز در دنیایی قدیم، یکی از دروازه های غربی در جاده ابریشم بوده است. قدمت برخی از سازهای یونانی به دوران فتوحات الکساندر مقدونی در قرن چهارم قبل از میلاد می رسد. بخش های از این میراث تاریخی هنوز هم در شمال یونان باقی مانده است. شهرهایی مانند ورجینا و سوفلی که کم تر مورد بازدید گردشگران واقع می شوند، در مسیر جاده ابریشم باستانی و دقیقا در کنار شهر تاریخی پیرئوس قرار دارند.

ورجینا یک شهر بندری شلوغ از زمان های قدیم. مدیریت این شهر بندری در سال 2010 میلادی توسط چینی ها خریداری شده و در پی آن با توجه به ساخت وساز و توسعه چینی ها به عنوان یکی از شلوغ ترین بنادر اروپایی مشغول به فعالیت است. از سال 2016 تا امروز بیش از چهار برابر ظرفیت قبلی بندر، کالا در آن مبادله شده است.

در این شهر چه چیزی باید ببینید و چه کاری انجام دهید

شهر تاریخی ورجینا که از هزاره سوم قبل از میلاد انسان هایی در آن ساکن شده بودند، یکی از مکان تاریخی برجسته در کشور یونان است. جایی که تمام انتظارات عاشقان یونان باستان را برآورده می کند. این شهر اولین پایتخت مقدونیه باستان بود که از آن دوران یک آکروپولیس زیبا، تئاتر و کاخ مقدونی، هنوز هم باقی مانده است. محله تسالونیکی، در مرکز شهر قرار دارد که در زمان های قدیم یک مرکز پررونق بود. این منطقه مرکز حمل و نقل ابریشم و تجارت ادویه در زمان های باستان به بوده است.

امکان خوردن غذاهایی متنوع یونانی مثل سولاکی (سولاکی نوعی کباب یونانی است که با گوشت های تکه ای و سبزیجات به وسیله سیخ و روی منقل درست می شود)، جایرو (گوشت بریان شده با استفاده از یک سیخ عمودی)، پنیر و گوشت پرشده شیرینی های بوگاسا ، ماهی مرکب پر از پنیر فتا و بادمجان دودی دلایلی هستند که اثبات می کنند چرا این منطقه به خاطر فروش ادویه معروف بود.

سخن پایانی

جاده ابریشم از گذشته تا امروز نمادی از ارتباطات فرهنگی و اقتصادی میان ملت‌ها بوده است. این مسیر تاریخی که روزگاری کالاهای تجاری را از شرق به غرب و بالعکس منتقل می‌کرد، امروز در قالب شبکه‌ای مدرن از زیرساخت‌های حمل‌ونقل دوباره احیا شده است. علاوه بر تبادل کالا، این جاده میراثی بی‌بدیل از تبادل دانش، فرهنگ و هنر را در خود جای داده است که هنوز هم تأثیر آن بر زندگی بشر حس می‌شود. جاده ابریشم، نه فقط یک مسیر جغرافیایی، بلکه پلی است که مرزهای میان ملت‌ها را کم‌رنگ کرده و میراثی جاودان برای بشریت بر جای گذاشته است.