روایت مرگ تدریجی حـرا - وبلاگ هم نفس

به گزارش وبلاگ هم نفس، بدون شک نابودی یک اکوسیستم در چرخه طبیعت به مرگ تدریجی دیگر پدیده ها که در اکوسیستم بالاتری قرار دارند، منجر می گردد. آفرینش نظام مند طبیعت در شرایط بکر و دست نخورده در فرآیندی معین همیشه در جهت انقراض و بازآفرینی قرار گرفته است تا به حیات طبیعی اش ادامه دهد اما این روزها فرایند انقراض تسریع شده و حالا اکوسیستم مناطق جنوبی کشور ما به ویژه موجودات دریایی آن تحت تاثیر تغییرات اقلیمی قرار گرفته و به تازگی باید تهدید جنگل های حرا را هم به آن اضافه کنیم؛ این بار نیز دخالت انسانی در زیست بوم طبیعی مسبب این تخریب بوده که باوجود اعتراض های ساکنان محلی به دست اندازی های ناشی از احداث مزارع پرورش میگو در نزدیکی جنگل های حرا، هنوز مجوزی باطل نشده است.

ماجرا از آنجا آغاز می گردد که چندی پیش خبرهایی مبنی بر پرورش میگو در مناطق جنوبی کشور از جمله بندر دیر که طبیعت آن با وجود درختان حرا ماهیت پیدا می نماید، منتشر شد.

این خبرها حاکی بود که استخرهای پرورش میگو جایگزین جنگل های حرا شده و در صورت ادامه این فرایند باید در مدت زمان کوتاهی شاهد آن باشیم که این نوار سبز جنوب کشور جلوه ای تاریک به خود بگیرد. با توجه به این که زنجیره های حیات به دلیل وجود درختان حرا در نوار جنوبی کشور گسترده و دارای تنوع زیستی زیادی است اگر این درختان از زیست بوم منطقه حذف شوند زیستگاه بسیاری از موجودات از بین خواهد رفت.

شادی کربلایی حسن، کارشناس مرکز حفاظت فوک خزری و کارشناس ارشد اکولوژی دریا که در زمینه زیست بوم جنگل های حرا پژوهش نموده در گفت وگو با جام جم درباره اهمیت این تخریب محیط زیستی می گوید: از سال 1395تا 1398 نزدیک به 25هزار نهال حرا از سوی انجمن زیست محیطی سوکا در منطقه دیر کاشته شده بود تا جنگل های حرا بیشتر احیا شوند؛ حال تصور کنید طی چند ماه اخیر در پروژه ای به نام مزرعه میگو درختان حرا در حال نابودی هستند و به این ترتیب باید گفت فراوری و صادرات میگو به بهای حذف یک اکوسیستم حیاتی در جنوب کشور می تواند تمام گردد.

محیط زیست مانند دومینویی است که اگر یک ضربه هر چند کوچک به یک بخش آن وارد گردد دیگر بخش های آن هم آسیب خواهند دید و با حذف درختان حرا عملا چرخه زیستی منطقه جنوب به خطر می افتد.

خطر دست اندازی در طبیعت

وقتی اکوسیستمی از چرخه طبیعت در حال حذف باشد به تبع آن بسیاری از موجودات دیگر و ازجمله انسان هم آسیب می بینند؛ در نهایت با حذف درختان جنگل های حرا در نهایت این انسان است که متحمل ضرر می گردد.

کربلایی حسن در ادامه می گوید: از آنجا که در محیط زیست نگرش مرزبندی وجود ندارد و تاثیرات یک زیست بوم می تواند زیست بوم دیگر را هم متأثر کند در نهایت حذف جنگل های حرا می تواند زندگی انسان را با مخاطره روبه رو کند و ما هم در آینده نه چندان دور متحمل آسیب هایی خواهیم شد که خودمان دلیل اصلی آن بوده ایم.

از قدیم می گفتند طبیعت می داند چگونه خودش را از بین ببرد و دوباره بازسازی کند. حال اگر یک عامل بیرونی وارد این چرخه گردد، سرعت انقراض بالا می رود.

اهمیت زیست محیطی حرا

یکی از مزایای مهم زیست محیطی درختان حرا این است که منبع غنی از اکسیژن بوده و علاوه بر آن زایشگاه گونه های خاصی از ماهی ها هستند که در اغلب روزهای سال در کنار ریشه این درختان تخم ریزی می نمایند؛ کربلایی حسن با اشاره به اهمیت زیستی این جنگل ها معتقد است: با توجه به این که محدوده جنگل حرا امنیت لازم برای تخم ریزی ماهیان را دارد اگر این موجودات شرایط را برای فراوریمثل خود مناسب نبینند، ذخیره دریا تامین نمی گردد و در نهایت آسیب جدی به صنعت شیلات وارد می گردد؛ در حقیقت ادامه نسل این ماهی ها به شدت به درختان حرا وابسته است.

همچنین این منطقه به صورت ثانویه برای حیات بعضی پستانداران دریایی مانند دلفین گوژپشت اهمیت زیادی دارد. براساس مطالعات اجرا شده حیات دو گونه پستاندار دریایی دیگر وابسته به این اکوسیستم است؛ حال بماند این که چقدر صیادان از این جنگل ها برای معیشت خود بهره می گیرند.

به گفته این کارشناس ارشد اکولوژی دریا از نظر زیستی شاخ و برگ این درخت زیستگاه استانداردی برای پرندگان است؛ همچنین یک نوع موش پستاندار هم وجود دارد که حیاتش به طور مستقیم وابسته به درختان حراست. وجود جزر و مد باعث شده منطقه رسوبی تر گردد و برای موجودات سخت پوست مکان مغذی به حساب آید.

کربلایی حسن ادامه می دهد: یکی دیگر از ویژگی های زیستی این درختان، دوریشه ای بودن آنهاست که یکی در خاک و دیگری روی زمین قرار گرفته است. ریشه روی زمین این درختان وظیفه تصفیه کردن آب را برعهده دارد؛ یعنی آب شور را به آب شیرین تبدیل و تصفیه می نمایند و درخت از آب شیرین تغذیه می نماید.

از سوی دیگر فیلتر ریشه ای طبیعی درختان حرا آبی را که به هر دلیلی آلوده شده تصفیه می نماید و این فرآیند باعث می گردد کربن و موارد اضافه شیمیایی از آب خارج گردد.

به علاوه در مناطق ساحلی که دارای پوشش گیاهی هستند تا حد زیادی قدرت تخریب سیلاب های سهمگین کاهش می یابد. از سوی دیگر وقتی درختان حرا حذف شوند فرسایش بسیار زیادی در سواحل رخ خواهد داد. در واقع یکی از فواید درختان حرا حفاظت از سواحل است که اگر از بین بفرایند بدون شک سواحل بندر دیر با مسائل عدیده ناشی از فرسایش روبه رو خواهد شد.

این کارشناس ارشد اکولوژی دریا درختان حرا را سدی در برابر موج های پرقدرت دریا می داند و تصریح می نماید: این درختان به مثابه موج شکن از واردآمدن صدمه به ساحل جلوگیری می نمایند. همچنین منبع بسیار خوبی برای فراوری اکسیژن هستند که 20درصد بیشتر از جنگل های خشکی به فراوری اکسیژن می پردازند.

چرا احداث استخر پرورش میگو برای اکوسیستم حرا مضر است؟

محققان اکولوژی دریا می گویند اگر بخواهند در کنار پرورش میگو از درختان حرا محافظت نمایند از آنجا که غذادهی در این استخرها به صورت دستی انجام می گردد، بخشی از این ماده غذایی را موجودات در حال پرورش مصرف می نمایند و بخشی دیگر وارد اکوسیستم درختان می گردد و آلودگی ایجاد می نماید.

به نظر می رسد باید ظرایف علمی ارزیابی اثرات زیست محیطی در چنین فعالیت های عمرانی بیشتر در نظر گرفته گردد. امروزه پیش از انجام هر فعالیتی در محیط زیست از دانش آنالیز اثرات زیست محیطی برای آنالیز فعالیت موردنظر و تاثیری که می تواند در محیط زیست داشته باشد بهره گرفته می گردد و سپس با در نظر دریافت جوانب کار و سود و زیان میان مدت و بلندمدت اقدام می گردد.

آنالیز این که راه اندازی و تاسیس هر مرکز صنعتی در نهایت چقدر سود و زیان دارد یا این که آیا محیط مدنظر ظرفیت پذیرفتن صنعت را دارد یا این که آیا شیب زمین، منابع آب و موارد متعدد دیگر توانایی پذیرفتن این شرایط جدید را دارد یا خیر، پرسش هایی است که پیش از انجام هر نوع فعالیت عمرانی در یک اکوسیستم باید از تصمیم سازان پرسیده گردد.