رنگ ها و بافت های سنتی: داستان پوشش زنان کرمانجی کلات نادری - وبلاگ هم نفس

به گزارش وبلاگ هم نفس، در دل کوه‌های شمال شرقی خراسان رضوی، کلات نادری با تاریخچه‌ای کهن و فرهنگی سرشار از رنگ و هنر قرار گرفته است. زنان کرمانجی این منطقه با پوشش‌های منحصربه‌فرد خود، نه تنها اصالت و هنر را به نمایش می‌گذارند بلکه داستانی پرمعنا از سنت‌های دیرینه و باورهای قومی خود روایت می‌کنند. لباس‌های آنان، با ابریشم‌های قرمز و ترمه‌های رنگارنگ، گویی سخن می‌گویند و بازتابی از زیبایی و تنوع فرهنگ کرمانجی هستند. این مقاله سفری به دل این پوشش‌های بی‌همتا و رمزهای نهفته در رنگ‌ها و طرح‌های آن‌ها است.

زنان کلات نادری لباس های ابریشمی می پوشند، ابریشم های قرمز رنگ. لباس هایی که حرف های بسیاری برای گفتن دارند و جشن های باشکوهی می سازند. دختران کرمانجی شال های تک رنگ مشکی می پوشند، شلوارهای بنفش که ساق پاهای رنگی دارند. متاهل ها شال قرمز و مشکی با هم بر سر می نمایند و نوعروسان یک چادر شب زرد یا سبز بر سر می اندازند. زنان مسن اما لباس های تیره تر، کت کوتاه و لباس های ساده بر تن می نمایند.

کلات نادری کجاست؟

کلات نادری شهرستانی است در شمال شرقی استان خراسان رضوی با جمعیتی نزدیک به 6529 نفر که در روستاهای آن دو قوم کُرد و ترک به صورت پراکنده سکونت دارند.

حدود 20 روستای کلات نادری کُردهای کُرمانج از طایفه صوفیانلو هستند. این مردمان دارای آداب و رسوم، باورها و فرهنگ خاص خود هستند. آداب و رسومی که خوشبختانه بسیاری از آن ها حفظ شده است. یکی از این آداب و رسوم پوشش زنان کرمانجی است. پوششی که نه تنها زیباست، بلکه با اطرافیانش حرف های بسیاری برای گفتن دارد.

جالب است بدانید که جنس بیشتر لباس های زنان کلات نادری ابریشم است. این مسئله علت هم دارد، گفته می گردد که از جمله صنایع رایج در منطقه کلات نادری، پرورش کرم ابریشم است. به طوریکه هنوز هم تعدادی از زنان در چندین روستای کُردنشین شهرستان، از جمله در دو روستای زاوین و قله­زو به بافت پارچه و لباس از ابریشم در دو شکل ساده و منقوش یا در اصطلاح محلی پیکام­دار اشتغال دارند.

ابریشم قرمزی ها

از آنجاییکه رنگ قرمز، رنگ محبوبی در فرهنگ مردمان کُرد کلات نادری است، بنابراین اغلب لباس­های ابریشمین، رنگ قرمز دارند. علاوه بر ابریشم، ترمه نیز از دیگر عناصر مهم در پوشش زنان کُرمانج روستاهای کلات نادری است.

شال قرمز ابریشمین منقوش و غیرمنقوش، شال مشکی یا سفید ابریشمین ساده، کت کوتاه از ابریشم راه­راه یا شطرنجی، نیم­تنه، بلندتر از کت، گاه از ترمه منقوش و گاه از پشم سیاه و سورمه­ای، پیراهن، بلندتر از نیم­تنه با طرح چاک در پهلو، از ابریشم قرمز در دو طرح تماماً منقوش یا ساده شطرنجی، دامن یا دامن­­ـ شلواری، متشکل از چهار تکة مجزا، دارای آستری، کمرک، ساق­پا، دست­باف در رنگ­های مختلف بسته به سلیقه افراد.

هر لباس برای یک سن

در پوشش زنان این روستاها بسته به سن­شان، تفاوت­هایی جالبی دیده می گردد. به عنوان مثال دختران مجرد صوفیانلو معمولاً به جای پوشیدن دو شال قرمز و مشکی، گاه تنها به شال مشکی اکتفا نموده و گاه یک شال گلدار ترکمنی روی سر می­اندازند.

پوشیدن کت در بین دختران چندان مرسوم نبوده و در ردیف دوم دامن­ ـ شلواری­ها، غالباً از پارچه ابریشم بنفش استفاده می­گردد. استفاده از ساق­پا در بین دختران نسبت به بقیه سنین رواج بیشتری دارد. این درحالی است که زنان متاهل علاوه بر پوشیدن کت کوتاه، از دو شال قرمز و شال مشکی و سفید برای پوشش سر استفاده می­نمایند.

دامن ـ شلواری زنان متاهل از ابریشم قرمز دوخته شده و اینان معمولاً به جای ساق­پا، جوراب پارازین می­پوشند. در این منطقه بعلاوه رسم است که در مراسم عروسی، روی سر عروس یک چادرشب رنگی طرح­دار با رنگ غالب زرد یا سبز می­اندازند، پس از آن عروس بایستی تا زمان بچه­دار شدن، به هنگام شرکت در مراسم عروسی دیگران، این چادر را سر کند.

چنانکه اگر مهمان یک مجلس شادی در این روستاهای کُردنشین از جمله روستای زیبا و بزرگ لائین باشیم، بایستی بدانیم که علاوه بر عروس، دیگرانی که چادرشب رنگی به سر دارند، در واقع نوعروسانی هستند که تازه به خانه بخت رفته­اند.

رنگ های تیره برای سن های بالا

با بالا رفتن سن، زنان از رنگ­های تیره­تری در پوشش خود استفاده می­نمایند. برای نمونه زنان مسن­تر، نیم­تنه­های خود را به جای ترمه منقوش، از پشم ساده سیاه یا سورمه­ای می­دوزند، پیراهن قرمز شطرنجی بدون نقش تن می­نمایند و در ردیف دوم دامن ـ شلواری، از پارچه سیاه یا سورمه­ای استفاده می نمایند.

به این ترتیب هر طبقه سنی، سبک و شیوه خاصی در پوشش دارد که اگرچه شاید در نگاه ناآشنایان، تفاوت­ها چندان مشهود نباشد، ولی پس از مطالعه و مصاحبه، متوجه تفاوت­های بسیاری در جزئیات پوشش آنان خواهیم شد. این تفاوت­ها در واقع برگرفته از سنت دیرینه­ای است که در پس آن، باورهای یک قوم نهفته است.

این پوشش سنتی در حال حاضر تنها به هنگام شرکت در مراسم عروسی استفاده می گردد. پس اگر خوش­شانس باشید و سر بزنگاه وارد یکی از این مجالس شادمانی در روستاهای این شهرستان شوید، با دنیایی از تنوع و رنگ و زیبایی روبرو خواهید شد و چشمانتان از این همه رنگارنگی و شوق و شعف جاری در دل های این مردمان پاک و صمیمی خیره خواهد ماند.

سخن پایانی

پوشش زنان کرمانجی کلات نادری، فراتر از لباس، گنجینه‌ای از هنر، تاریخ و هویت قومی است. هر رنگ و طرحی بر تن این زنان، داستانی از شادی، بلوغ، و باورهای یک قوم را حکایت می‌کند. این سنت‌های دیرینه که از گذشته‌های دور به امروز رسیده‌اند، به ما یادآوری می‌کنند که فرهنگ، همچون نخ‌های در هم تنیده لباس‌های ابریشمی، هویت ما را می‌سازد و حفظ می‌کند. امید است که این گنجینه ارزشمند در گذر زمان همچنان زنده بماند و نسل‌های آینده نیز زیبایی و اصالت این فرهنگ را لمس کنند.