رازهای پول های غول پیکر جزیره یاپ؛ میراثی سنگی از گذشته ای شگفت انگیز - وبلاگ هم نفس

به گزارش وبلاگ هم نفس، جزیره یاپ، یکی از نقاط ناشناخته و شگفت‌انگیز جهان در میان آب‌های اقیانوس آرام، با تاریخچه‌ای منحصربه‌فرد از فرهنگ و اقتصاد سنگی خود شناخته می‌شود. این جزیره کوچک بخشی از مجمع‌الجزایر میکرونزی است و چیزی فراتر از طبیعت بکر و سواحل دیدنی دارد؛ داستان‌هایی از پول‌هایی سنگی که نسل‌ها به عنوان نماد ثروت، قدرت و تاریخ در این جزیره جایگاه دارند. با قدم زدن در یاپ، شاهد منظره‌هایی از دیسک‌های سنگی عظیم خواهید بود که در کنار سواحل یا در اعماق جنگل‌ها جا خوش کرده‌اند. اما این سنگ‌ها تنها زیبایی نیستند، بلکه بخشی از زندگی اجتماعی و اقتصادی مردمان یاپ هستند. با ما همراه شوید تا به دل تاریخ و فرهنگ این جزیره شگفت‌انگیز سفر کنیم و اسرار پول‌های سنگی غول‌پیکر آن را کشف کنیم.

قدم گذاشتن به جزیره یاپ Yap که در میکرونزی Micronesia واقع شده است، حتی باتجربه ترین و دلسیرترین گردشگران جهان را شگفت زده می نماید. پروازی که تنها روزی یک بار در این جزیره می نشیند از جنگل های انبوه، مرداب تارو، دریاچه های کم عمق و شبکه ای از انواع درختان و درختچه های کرانه زی و حاره ای که زیستگاه بچه ماهی ها و میگو و غیره می باشند و غیره عبور می نماید که همگی به وسیله دیواره های مرجانی احاطه شده اند. اما شگفتی واقعی از منظره ها چشم نواز و خارق العاده این جزیره به وجود نمی آید؛ بلکه زمانی سرشار از حیرت و شگفتی می شوید که با یک پول سنگی بزرگ رو در رو می شوید. این جزیره، جزیره کوچکی است که پول های غول پیکر دارد و علت نهفته پشت آن بسیار جالب است. با وبلاگ هم نفس همراه باشید تا در خصوص این جزیره کوچک و پول های سنگی غول پیکر آن بیشتر بدانید:

پول های غول پیکر سنگی

صدها دیسک بزرگ سنگی در سرتاسر جزیره یاپ Yap در میکرونزی Micronesia یافت می شود. این سنگ های خارق العاده که هم اندازه انسان ها هستند در تمامی نقاط این جزیره پراکنده شده اند. بعضی از آنها در محیط بیرونی چند هتل جزیره قرار گرفته اند و سایر آنها در ردیف های منظم در کنار ساحل یا در اعماق جنگل ها. هر روستای این جزیره دارای یک بانک پول سنگی است و پول هایی که بیش از اندازه سنگین هستند و قابل جابجایی نمی باشند در ملل malal (محوطه پایکوبی) به نمایش گذاشته شده اند. فالمد Falmed (که نامش تنها یک کلمه ایست و مردم این جزیره، همگی نام های یک کلمه ای دارند)، راننده تاکسی که ما را به سمت بانک پول سنگی Mangyol در استان شرقی جزیره یاپ Yap می برد، می گوید : خانواده من پنج پول سنگی با اندازه بسیار خوب دارند.

از آنجایی که بسیاری از مردم جزیره حتی یک پول سنگی هم ندارند، به نظر می رسد پنج پول سنگی دست آورد بسیار خوبی باشد.

تاریخچه پول های سنگی

این واحد پولی سنگی برای قرن ها در این جزیره مورد استفاده قرار می گرفته است؛ اما هیچ کس دقیقا مطمئن نیست این قضیه از کجا و چه زمان شروع شده است. چیزی که همه می دانند این است که هر کدام از این پول های سنگی با یکدیگر متفاوت هستند و سنگینی هر کدام به حجم سنگ آهک موجود در سنگ بستگی دارد؛ این پول ها در پالائو Palau، جزیره ای در 400 کیلومتری جنوب غربی این منطقه، تراشیده شده اند و به وسیله مردم جزیره یاپ به این جزیره آورده شده اند. اولین پول های غول پیکر فراوری شده شبیه به یک نهنگ بوده اند و به عنوان کادو مورد استفاده قرار می گرفته اند. به همین علت به آنها سنگ های رای rai می گویند. اما در طول زمان، این سنگ ها به واحد پول تبدیل شده اند و تغییراتی در آنها اجرا شده است؛ برای مثال سوراخی در مرکز آنها تراشیده شده است تا یاری کند حمل این پول های سنگی در اقیانوس آسان تر شود. فالمد Falmed می گوید : جد من فالمد Falmed نام داشت؛ او کسی است که رفتن به پالائو Palau با کنو را شروع کرد و این ارتباط بین پالائو Palau و جزیره یاپ Yap را به وجود آورد. نام من از نام جدم گرفته شده است.

نکته بسیار جالب در خصوص فالمد Falmed این است که با وجود تی شرت کهنه و بی رنگ و رویی که پوشیده است و خودروی زهوار در رفته ای که دارد، به طور غافل گیر نماینده ای، اجداد بسیار مهمی داشته است. جد پدری او که فالمد Falmed نام داشته است یک مقام بالا بوده و آنقدر قدرت داشته است که یک قایق به پالائو Palau بفرستد و در آن نقطه با مردم محلی ملاقات کند و به یک معدن سنگ دسترسی پیدا نماید. فالمد Falmed می گوید : جدم به جزیره برگشت و جلسه ای ترتیب داد و در این جلسه به مردم روستا گفت تا نوشیدنی توبا tuba تهیه نمایند که بتواند از آن برای تجارت سنگ استفاده کند. اینطور که فالمد Falmed می گوید، جد او در عرض یک ماه به پالائو Palau بازگشته است تا تراشیدن سنگ ها و تبدیل آنها به پول را شروع کند.

اولین پول های سنگی جزیره و سیستم ارزش گذاری آنها

مشکل اصلی این بوده است که جزیره یاپ Yap هیچ گونه صخره مقاوم یا فلز گران بهایی نداشته است که بتوان از آنها سکه درست کرد. به جای آن، ملوانان باتجربه جزیره یاپ ، به وسیله مقامات بالا و ثروتمند ماموریت پیدا کردند که با قایق های ساخته شده از بامبو به پالائو Palau بروند و در نهایت کشتی هایی برای بارگیری سنگ آهک از معدن آن جزیره، به آنجا فرستاده می شدند. این سکه های سنگی در ابتدا کوچک تر بودند؛ اما با پیشرفت تکنیک ها و ابزار، حتی از کسانی که با مشقت بسیار آنها را می تراشیدند، بزرگ تر شدند. وقتی در اواخر قرن نوزدهم میلادی، مردم این جزیره به وسیله تاجران اروپایی با ابزار های فلزی نو تر آشنا شدند، عمل استخراج معدن آسان تر شد و گزارش هایی از دهه 1880 وجود دارد که نشان می دهد 400 مرد از جزیره یاپ Yap در تنها یکی از معادن سنگ در کورور در جزیره پالائو به کار مشغول بوده اند. این تعداد از آن جهت بسیار مهم است که بدانیم جمعیت جزیره در آن موقع تنها حدود 7000 نفر بوده است.

وقتی که ملوانان از پالائو بازگشتند، این پول های غول پیکر سنگی تراشیده شده را به مقامات بالایی که از روستاهای مختلف برای استقبال از آنها و سنگ ها آمده بودند تحویل دادند. مقامات پول های سنگی بزرگ تر و دو پنجم پول های سنگی کوچک تر را برای خود بر می داشتند. آنها حتی برای بعضی از این سنگ ها نام هم انتخاب می کردند و از نام خودشان یا یکی از اقوامشان برای نام گذاری سنگ ها استفاده می نمودند. آنها با ارزش دادن به سنگ ها از روی یک سیستم بسیار قدیمی تر ارزش گذاری پول، این سنگ ها را به طور قانونی ثبت می کردند. این سیستم ارزش گذاری پول یار yar به معنی پول مروارید صدف نام داشت. سپس سنگ ها به گردش پول وارد می شدند و می توانستند به وسیله دیگران خریداری شوند. ادموند پاسان Edmund Pasan یک سازند کنو از استان شمالی ماپ Maap می گوید : اگر مقامات معاوضه 50 پول صدف برای هر پول سنگی را قبول نمایند، اگر من آن اندازه پول داشته باشم، می توانم آن پول سنگی را بخرم و صاحب آن شوم.

ارزش دقیق پول های سنگی و کاربرد آنها در زندگی مردم جزیره

امروزه پول صدف از مبادلات روزانه مانند خرید سبزیجات و خوراکی ها کنار رفته و با دلار قدرتمند آمریکا جایگزین شده است. اما برای مبادلات مهم تر، مانند حقوق یا رسم و رسوم، هنوز هم پول های غول پیکر سنگی، پول حیاتی و اصلی یازده هزار نفر سکنه جزیره یاپ Yap به شمار می روند. خانواده فالمد Falmed تنها دوبار از پول های سنگی خود استفاده نموده اند و یکی از آن دفعات به خاطر عذرخواهی بوده است. فالمد Falmed با پشیمانی و شرمندگی این نکته را فاش می نماید که ازدواج برادرش شکست خورده بوده است و می گوید : ما از آن برای عذرخواهی یکی از برادرانم که برای یک خانواده دیگر دردسر درست نموده بود استفاده کردیم. دختر یکی از مقامات، یکی از پول های غول پیکر سنگی ما را به عنوان عذرخواهی دریافت کرد و خانواده او این عذرخواهی را قبول کردند. وقتی نوبت به کارهای اساسی و با اهمیت می رسند، می بایست از پول سنگی استفاده کنیم.

ارزش پول سنگی همیشه در حال تغییر بوده و این مفهوم غربی را که ارزش پول می بایست از قبل مشخص شده و ثابت باشد را زیر سوال برده است. این سکه ها براساس اندازه شان (قطر این سکه های سنگی از 7 سانتی متر تا 3.6 متر می رسد)، تزئینات روی آنها و حتی اندازه سختی که برای به دست آوردن آن سنگ متحمل شده اند، ارزش گذاری می شوند. این که یک سکه چقدر ارزش داشته باشد، همچنین به این که آن را به چه کسی می دهید و چه علتی برای این کار دارید، بستگی دارد.

همچنین، تاریخچه ارزش هر پول سنگی به طور کاملا شفاهی منتقل می شود؛ چرا که هیچ رکورد نوشته شده ای از این که چه پولی به چه کسی تعلق داشته است وجود ندارد. خانواده ها به ندرت از روستای خود جابجا می شوند و در یک نقطه ثابت می مانند. بزرگ تر های قبیله از حدود 150 روستای این جزیره، اطلاعات هر کدام از پول های سنگی را به نسل بعد از خود منتقل می نمایند؛ یعنی در حقیقت به عنوان یک یادآوری نماینده از گذشته عمل می نمایند و به تقویت کردن روابط و مبادلاتی که قدمت آنها به دوره جنگجویان و طایقه ها می رسد یاری می نمایند. در بعضی از موارد، روی سنگ ها، کنده کاری هایی از جنگ هایی که بیش از 200 سال پیش در گرفته اند اجرا شده است.

تاریخچه شفاهی هر پول سنگی و انتقال آن به نسل های بعدی

بعد از یک رانندگی 40 دقیقه ای از کولونیا Colonia به بانک پول سنگی Mangyol رسیدیم. ده ها سنگ از بزرگ به کوچک کنار هم و در مقابل یک پبای pebay (فضای بازی در مرکز روستا که جامعه روستایی برای تجارت کردن، جشن گرفتن و حتی گاهی درس خواندن در آن جمع می شوند) ردیف شده اند. فالمد Falmed شرح می دهد که پول های سنگی رای rai در جایگاه های ویژه ای قرار گرفته اند و هر کدام از آنها طوری کد گذاری شده اند که ارتباطات پنهانی، روابط روستایی و داستان های ازدواج، درگیری ها و عذرخواهی های عمیق که باعث دست به دست شدن پول های سنگی در طول قرن ها شده اند را نشان دهند. این داستان ها که تنها روستاییان آنها را می دانند مشخص می نماید که کدام سنگ ها ارزشمند تر هستند. از آنجایی که جزیره به اندازه کافی از این پول های سنگی در گردش دارد، دیگر هیچ نیازی به ساختن پول های سنگی رای وجود ندارد؛ و تعداد کمی از این پول های سنگی تا به امروز جابجا شده اند. حتی آنهایی که شکسته شده اند نیز تاریخچه شفاهی خود را دارند و ممکن است از پول های سنگی نوتر، بسیار پر ارزش تر باشند. البته هر از چند گاهی، پول های نو سنگی ساخته می شوند؛ تنها بخاطر این که اطمینان حاصل شود مهارت های نسل های گذشته فراموش نخواهند شد.

سوالی که در اینجا پیش می آید این است که اگر این سنگ ها چنین ارزشمند هستند و چنین در معرض و دسترس عموم قرار دارند، چه چیزی باعث می شود مردم این جزیره خودشان به ساختن این پول ها نپردازند یا آنها را از یکدیگر ندزدند!؟ اینطور که گفته می شود همه از داستان ها و مبادلات یکدیگر اطلاع دارند و هیچ رازی بین مردم این منطقه وجود ندارد؛ بنابراین دزدی پول های سنگی رای عملی ناشناخته است که تا به امروز اتفاق نیفتاده است. پاسان Pasan در این مورد می گوید : نه این که هیچ کس برای دزدیدن پول سنگی اقدام ننموده باشد. بعضی سعی کردند آن را در جزیره یاپ Yap انجام بدهند و سپس در این کار شکست خورده و به شکست خود خندیده اند. مردم به اندازه کافی قوی نیستند و برداشتن این سکه ها کار سختی است؛ این که به پالائو Palau بروید و از معدن، این سنگ ها را استخراج کنید، آسان تر است.

گذشته، حال و آینده جزیره یاپ، مردم آن و پول های سنگی

همسایگان جزیره یاپ Yap، یعنی گوآم Guam، پالائو Palau و چوک Chuuk، همگی به شدت تحت تاثیر استعمار اروپاییان و آمریکاییان قرار گرفته اند و زخم های مشهود جنگ جهانی دوم را تحمل نموده اند. گوآم Guam به قملرو کشور آمریکا تبدیل شده است و یک پایگاه نظامی مهم در این جزیره قرار گرفته است که فرهنگ آن را شکل داده است؛ چوک Chuuk نیز جایگاه حدود 60 کشتی غرق شده است که علت آن، عملیات ناموفق هیل استون Hailstone در سال 1944 بوده است.

اما جزیره یاپ Yap، به طور گسترده ای از بمب اندازی آمریکایی ها جان سالم به در برده است؛ زیرا در اوایل قرن بیستم میلادی، اشغال آن به وسیله ژاپنی ها خاتمه گرفت و مقاومت و استقامت پول های سنگی رای rai، به نوعی نشان دهنده مقاومت طولانی و اصالت مستحکم فرهنگ این جزیره در طی قرن ها می باشد. فالمد Falmed که با اهدا کردن یکی از پول های سنگی خانواده به پسرش در اولین جشن تولد او، از انتقال این ثروت به نسل بعدی مطمئن شده است، می گوید : در فرهنگ این جزیره، اگر اتفاق مهمی در حال رخ دادن باشد و هیچ چیز مناسب دیگری برای استفاده موجود نباشد، از پول سنگی استفاده می شود.

او اضافه می نماید : وقتی همسرم باردار بود، ما از هاوایی به اینجا آمدیم. در اولین سال تولد یک بچه، اگر خانواده از طبقه بالایی باشد و اندازهی پول سنگی کوچک داشته باشد، یک مرغ سر بریده می شود و خون آن روی سر آن بچه ریخته می شود تا این لحظه خاص در خاطرات ثبت شود. این پول سنگی یک هدیه است و بسیاری از مردم در این مرنام شرکت می نمایند. پسر فالمد Falmed هم اکنون 12 ساله است و در هاوایی زندگی می نماید. اما پول سنگی او در خانه خانوادگی شان در جزیره یاپ Yap قرار گرفته است. و با این که هیچ رکورد یا مدرک نوشتاری در این زمینه وجود ندارد، همه از قبل می دانند این پول سنگی به نام چه کسی است.

سخن پایانی:

جزیره یاپ و پول‌های سنگی آن نه تنها نشان‌دهنده هوش و خلاقیت مردمان این سرزمین در مواجهه با محدودیت‌ها است، بلکه به عنوان نمادی از هویت فرهنگی و تاریخی آنها باقی مانده‌اند. این پول‌های سنگی غول‌پیکر، به‌رغم تغییرات جهانی و مدرنیته، همچنان جایگاه ویژه‌ای در زندگی مردم یاپ دارند و یادآور ارتباطات اجتماعی و ارزش‌های سنتی هستند. در دنیایی که پول‌های دیجیتال جایگزین ارزش‌های ملموس شده‌اند، یاپ به عنوان یادآوری زنده از اهمیت فرهنگ، اصالت و تاریخ ایستاده است. سفری به این جزیره نه تنها شما را با مناظر طبیعی خیره‌کننده آشنا می‌کند، بلکه فرصتی است برای درک عمیق‌تر از مفهوم ارزش و ارتباط انسانی.