آشنایی با مرکز فرهنگی حیدر علی اُف در باکو - وبلاگ هم نفس

به گزارش وبلاگ هم نفس، مرکز فرهنگی حیدر علی اُف شگفتی دیگر از معماری زاها حدید

مرکز فرهنگی حیدر علی اُف در باکو (آذربایجان) یکی دیگر از آثار تکرار نشدنی بانوی معمار شرقی زاها حدید است که به راستی در همه ابعاد معماری و غیر معماری پروژه موفقی بوده است. با خبرنگاران همراه باشید تا با این شاهکار معماری بیشتر آشنا شوید.

پس از برگزاری مسابقه ای در سال 2007 ، شرکت معماری زاها حدید برای طراحی مرکز فرهنگی حیدر علی اُف برگزیده شد. معمار ایرانی تیم طراحی شرکت زاها حدید، خانم سارا شیخ اکبری مسئولیت طراحی داخلی این پروژه را بر عهده داشته است.

به عنوان عضو سابق اتحاد جماهیر شوروی، طراحی شهری و معماری باکو مرکز کشور آذربایجان واقع در ساحل غربی دریای خزر، به شدت تحت تاثیر طرح ریزی آن دوران بوده است. از زمان استقلال این کشور در سال 1991 آذربایجان سرمایه گذاری های سنگینی در مدرن سازی و توسعه زیرساخت ها و معماری باکو انجام داده است و از میراث معماری شوروی به تدریج دور گشته است.

این ساختمان برای تبدیل شدن به محل اصلی برنامه های فرهنگی کشور طراحی گشته است، فرم و هندسه شگفت انگیز این بنا در مقابل معماری خشک دوران شوروی که در باکو بسیار رواج داشته قرار گرفته است و به جرأت آن را در هم می شکند. از سوی دیگر این بنا درک و احساسات لطیف فرهنگ آذری را به نمایش می گذارد و چهره خوش بین یک ملت را نشان می دهد که نگاه شان رو به سوی آینده است. سبک کاری حدید دیکانستراکشن یا ساختار شکنی است که همواره توانسته به خوبی تصویری متفاوت از ساختارها خلق کند.

طرح مرکز فرهنگی حیدر علی اُف، ارتباطی سیال و پیوسته بین درون ساختمان و میدان اطرافش برقرار کرده است. این میدان به عنوان سطح زمین که به تمام قسمت های بافت شهر باکو دسترسی دارد خیز برمی دارد تا فضای عمومی داخل ساختمان را در برگیرد و سلسله مراتب فضاهای به هم پیوسته برای مراسمات و اتفاقات فرهنگی معاصر و سنتی آذربایجان را تعریف نماید.

فرم بندی حجم به نحوی استادانه، با امواج و انشعاب، تاشدگی ها و انعطافش سطح میدان را به منظره معمارانه ای مبدل کرده که عمکردهای بسیاری ایفا می نماید از جمله خوش آمدگویی، دعوت، پذیرایی و راهنمایی بازدیدکنندگان به سطوح مختلف درون بنا.

ساختمان با حالت خاص خود مرز اختلاف مرسوم میان بنای معمارانه و منظره شهری را محو کرده است. هدف طراح پیوند دادن درک تاریخی از معماری این محل نه از طریق تقلید یا تحدید استفاده از اشکال آن بلکه ارتقاء آن به تفسیر محکم امروزین بوده که یک درک ظریف و بی بدیل را منعکس می سازد.

در پاسخ به اُفت مستقیم ارتفاع توپوگرافی که معمولا باعث تقسیم شدن سایت به چند سطح و طبقه می شود این پروژه یک تراس دقیق ارائه کرده که با شیب سایت همراه شده و ارتباطات و مسیرهای ثانویه بین ساختمان، میدان شهر و پارکینگ زیرزمین را کنترل می نماید. این راه چاره از حفاری های اضافی جلوگیری کرده و شرایط نامساعد سایت شیب دار را به مزیت کلیدی در طراحی مبدل ساخته است.

سازه مرکز فرهنگی حیدر علی اُف متشکل از مشارکت دو سیستم است؛ سازه بتنی که با سیستم سازه فضاکار ترکیب گشته تا به ستون هایی با فواصل وسیع دست پیدا نماید و بدین جهت عناصر عمودی سازه از طریق سیستم دیوارها مستور گشته اند تا بازدیدکنندگان سیالیت و جریان بدون وقفه در فضای داخل را تجربه کنند.

درزهای موجود در نما ناشی از فرایند منطقی سازی هندسه پیچیده، به صورت کاربردی و زیبایی شناختی در این پروژه است. فیبر شیشه ای بتن مسلح یا GFRC و فیبر شیشه ای پلی استر مسلح یا GFRP به عنوان متریال ایده آل برای پوشش این ساختمان انتخاب گردیدند زیرا این متریال ها خاصیت قدرتمند پلاستیکی یا انعطاف پذیری بالایی دارند و در عین حال پاسخ گوی نیازهای بسیار متنوع کاربردی مرتبط با موقعیت های گوناگون در میدان، فضاهای سنتی و درون ساختمان هستند.

در این ترکیب بندی معمارانه اگر سطوح را موسیقی فرض کنیم آنگاه درزهای مابین همچون ریتم موسیقی است. مطالعات فراوانی بر روی هندسه سطوح اجرا شده تا پنل ها به صورت منطقی و ریاضی ارتباط خود را در امتداد ساختمان و محوطه به صورت پیوسته حفظ کنند.

این قطعات بر دگرگونی یکپارچه و جنبش ضمنی هندسه سیال خود تاکید می کنند و راه چاره کاربردی برای مسائل ساخت و ساز مثل فراوری، جابجایی و سرهم بندی ارائه نمودند و به مسائل تکنیکی از جمله حرکات موضعی ناشی از پیچش، بارهای خارجی، تغییرات دمایی، زمین لرزه و نیروی باد پاسخ گویی مناسب داشتند.

برای تاکید بر یکپارچگی ارتباط میان درون و بیرون ساختمان، نورپردازی این مجموعه با ظرافت قابل ملاحظه ای مورد توجه قرار گرفته است. استراتژی نورپردازی در روز و شب با هم فرق دارد. هنگام روز حجم ساختمان نور را منعکس می سازد و بر اساس حرکت خورشید و نقطه دید پرسپکتیو جلوه ساختمان پیوسته در تغییر است.

استفاده از شیشه نیمه انعکاس دهنده به بیننده جلوه های متناوب کوتاه ارائه میکند و نگاه را کنجکاوانه در پی خود می کشد بدون این که خط سیر روان درون ساختمان را فاش سازد. در هنگام شب این خصیصه به نحو استادانه ای از طریق وسایل نورپردازی در زیر لایه ها که سطوح داخلی را نسبت به بیرون کاملا تمیز می دهد به کار رفته است و یک ترکیب بندی رسمی برای برنامه های دربرگیرنده اش ارائه می دهد و البته پیوستگی میان درون و بیرون را نیز حفظ می نماید.

به کار بستن این ارتباط معین باعث شده این طراحی در زمینه خود به نحو بسیار مناسبی هم نشست شود و در مجموع امکان برگزاری مراسم متنوع فرهنگی را برای یک ملت به ارمغان آورد. بعلاوه می توان اضافه نمود هر آنچه زاها حدید خلق کرده است نمونه کامل جریان فکری او در معماری است به گونه ای که هر فردی را وادار می نماید حتی برای یک بار راجع به خالق این اثر تحقیق کند و از رموز فکری او کمی مطلع شود. افسوس که جامعه معماری بسیار زود در سوگ او نشست، اما آثار او همواره گواه بر زنده بودنش هستند.

خانم خارق العاده یا زاها حدید در یک نگاه

زاها حدید در سال 1950 در بغداد در خانواده ای روشنفکر و مسلمان به دنیا آمد. او تحصیلات دوران ابتدایی را در یکی از دیرهای کاتولیک فرانسوی زبان بغداد سپری کرد. پس از آن، به سبب جو فرهنگی خانواده، با حمایت والدینش و روابط گسترده شان به آرزوی ایام کودکی اش تحقق بخشید و بعد از گذراندن دوره ریاضیات در دانشگاه امریکایی بیروت (1968ـ1971) به مدرسه معماری AA لندن رفت و بدین ترتیب وارد دنیای زیبای معماری شد.