نقدها و نمرات فیلم شیطان وجود ندارد؛ تمثیل آرام و مرموز زیست محیطی (جشنواره ونیز 2023) - وبلاگ هم نفس

به گزارش وبلاگ هم نفس، فیلم شیطان وجود ندارد به کارگردانی ریوسوکه هاماگوچی در بخش اصلی رقابت های هشتادمین جشنواره فیلم ونیز اکران شد و هشت دقیقه مورد تشویق حضار نهاده شد.

فیلم شیطان وجود ندارد در دهکده ای روستایی در قلب یک جنگل نه چندان دور از توکیو می گذرد و تاکومی را نشان می دهد که از دخترش هانا که کارهای عجیب و غریب انجام می دهد مراقبت می نماید. آرامش جامعه ای که در این سرزمین های بکر زندگی می نماید، در میان دریاچه ها و کوه هایی که آهوان آزادانه در آن پرسه می زنند به خاطر برنامه های یک شرکت بزرگ که میخواهد یک مکان تفریحی لوکس در نزدیکی خانه تاکومی بسازد در معرض خطر نابودی است.

فیلم قدرتمند نو ریوسوکه هاماگوچی، کارگردانی که در سال 2021 برای فیلم ماشین مرا بران (Drive My Car) برنده جایزه اسکار برترین فیلم خارجی زبان شده بود نوید یک تجربه سینمایی پرهیاهو و غیرمنتظره را می دهد که مرزهای مجذوب نماینده سیاست های سبز را بازتعریف می نماید. این سفر هیپنوتیزم نماینده که با موسیقی متن هیجان انگیز و دلهره آور ایکو ایشیباشی تقویت شده است، از مضمون روستا در مقابل شهر فاصله می گیرد تا مرزهای زمینی و متافیزیکی را طی کند.

ریوسوکه هاماگوچی در سال 1978 در کاناگاوا ژاپن متولد و از دانشگاه توکیو فارغ التحصیل شد و در دانشگاه هنر توکیو کارگردانی خواند. فیلم فارغ التحصیلی او، اشتیاق (Passion)، برای جشنواره فیلم فیلمکس توکیو در سال 2008 انتخاب شد. او با اولین فیلمش، ساعت خوش (Happy Hour) در سال 2015، اثری پنج ساعته و خارق العاده، توجه بین المللی را به خود جلب کرد و جوایز متعددی از جمله جشنواره لوکارنو دریافت کرد. اولین فیلم تجاری او آساکو 1 و 2 (Asako I & II) با ماهیت صمیمی و وجودی برای رقابت در جشنواره فیلم کن در سال 2018 انتخاب شد.

او در سال 2020 فیلمنامه همسر یک جاسوس (Wife of a Spy) به کارگردانی کیوشی کوروساوا را نوشت که برنده شیر نقره ای جشنواره فیلم ونیز شد. چرخ شانس و فانتزی (The Wheel of Fortune and Fantasy)، فیلم آنتولوژی که طی یک کارگاه آموزشی ساخته شد، برنده خرس نقره ای جشنواره فیلم برلین 2021 شد. در همان سال با ماشین مرا بران که از داستان کوتاهی نوشته هاروکی موراکامی الهام گرفته شده بود، برنده جایزه برترین فیلمنامه جشنواره کن و بعلاوه جایزه گلدن گلوب و اسکار برترین فیلم بلند بین المللی شد.

فیلم شیطان وجود ندارد با نقدها و نظرات بسیار خوبی در جشنواره ونیز روبرو شد و بعد از فیلم بیچارگان لانتیموس بیشترین ستاره (3.8 از 5) را از منتقدان بین المللی دریافت کرد. علاوه بر این، شیطان وجود ندارد از مجموع 9 رای (همگی مثبت) امتیاز 81 از 100 را در متاکریتیک، از مجموع 18 نقد امتیاز 94 از 100 را در راتن تومیتوز و از 61 مخاطب امتیاز 7.6 از 10 را در IMDb بدست آورد.

نقدها و نمرات فیلم شیطان وجود ندارد

ورایتی- جسیکا کیانگ

امتیاز: 80 از 100

یک گوزن وحشی با گلوله شکارچی در شکمش ممکن است به انسان حمله کند، مهم نیست که طبیعت این حیوان چقدر ملایم باشد. این قطره ای از دریای دانش تاکومی کم حرف (با بازی هیتوشی اومیکا) است؛ هیزم شکن، میراب و مرد همه فن حریف عجیب و غریب روستای میزوبیکی، جایی که فیلم ریوسوکه هاماگوچی کارگردان ماشین مرا بران در آن جریان پیدا می نماید. فیلم نو این کارگردان تامل برانگیز و تکان دهنده، اما در نهایت نگران نماینده است.

صحبت های اندک تاکومی همگی به چنین موضوعاتی مربوط می شوند؛ جریان یک جویبار، خارهای روی یک جینسنگ سیبری، رایحه تند واسابی. سخنان او به میزان خود فیلم شیطان وجود ندارد مثل نجوای چوپان ساده و موزون است، درست تا لحظه آخر که عنوان عجیب فیلم به فکر بازمی گردد و زیر سوال می رود. حتی اگر شر در این جامعه مسالمت آمیز و روستایی وجود نداشته باشد، بی عدالتی و غریزه حیوانی قطعا وجود دارد.

از همان ابتدا با قطعه ای بلند موسیقایی ساخته آهنگساز ایکو ایشیباشی به فیلم کشیده می شویم که دوربین با نمایی سیال و روان بالا را نشان می دهد که ردپایی از شاخه های درخت خالی از برگ در آسمان زمستانی به چشم می خورد. موسیقی غافلگیرنماینده و متغیر است و از گیتار الکتریک پرقدرت به لایه های سمفونیک باطراوت می رود. موسیقی در این برداشت های زیبا آرامش بخش است، گویی هاماگوچی یک بطری عطر آرام بخش را در هوا آزاد نموده و ما را به کشیدن یک نفس عمیق دعوت می نماید. بعد از آن همانطور که اغلب در کل فیلم اتفاق می افتد، موسیقی به طور ناگهانی قطع می گردد. خوب است که به هشدار این ویرایش های بی پرده موسیقی و تاثیر پیش نمایش ضمنی آن ها توجه کنیم؛ هشداری که می گوید حس و حال می تواند تغییر کند. هر حسی به سرانجام می رسد، گاهی اوقات به بدترین شکل ممکن.

شیطان وجود ندارد داستانی است که بیشتر به توصیف جزئیات و جنبه های زیبایی شناسانه می پردازد تا رویدادهای بزرگ و هیجان انگیز. مثلا هانا عادت دارد پرها را جمع می نماید تا به رئیس دهکده بدهد و او آن ها را برای چیدن تارهای هارپسیکورد کنار هم استفاده کند. در رستوران، کاسه های داغ نودل با غرور و ظرافت آیینی مراسم چای کنار هم قرار می گیرند. با این حال، تصویر از زندگی روستایی در فیلم نه بیش از حد زیبا، و نه به طور بی معنی روی این ایده سرمایه گذاری شده است که شیوه زندگی سنتی به نحوی ذاتا فضیلت بیشتری نسبت به زندگی در یک شهر دارد. در واقع، همانطور که تاکومی اشاره می نماید، روستاییان از تازه واردان سنتی تر نیستند و این منطقه تنها برای اسکان پس از جنگ در نظر گرفته شده.

بنابراین تصویر ترکیبی که ما از تمام این قطعات آرام بخش و هیپنوتیزم نماینده می سازیم، تصویری از مردمانی اساسا شایسته است که در جهت درست حرکت، و یک جریان ثابت را دنبال می نمایند و می خواهند با یکدیگر نقاط مشترک پیدا نمایند. اما سرانجام فیلم کاملا گیج نماینده و به سختی قابل تجزیه است. به ندرت پیش می آید که صحنه های سرانجامی یک فیلم تا این حد معنای آن را تغییر دهد، چرا که هاماگوچی ناگهان شیطان وجود ندارد را از محور قبلی خود یعنی خوش بینی محتاطانه و مالیخولیایی به سمت چیزی بسیار سردتر، زمستانی تر و پرآشوب تر تغییر می دهد. ممکن است کاملا پیروز نباشد، اما مطمئنا تماشای یک فیلمساز چیره دست در حال ترسیم پرتره ای ظریف و آرام بخش از انسانیت بسیار مجذوب نماینده است، که در نهایت به تلخی به ما یادآوری می نماید تا زمانی که گلوله ای وجود داشته باشد، هیچ طبیعت آرامش بخشی وجود نخواهد داشت.

گاردین- پیتر بردشاو

امتیاز: 80 از 100

شیطان وجود ندارد تمثیل آرام و مرموز زیست محیطی ریوسوکه هاماگوچی، از توضیحات آسان و شاید هم از توضیحات سخت امتناع می ورزد. این یک درام پیچیده است، یک فیلم رئالیستی که گاهی عجیب و مرموز می گردد و حتی عنوانش به این موضوع اشاره می نماید که همواره در قضاوت های ما سایه های خاکستری و پنهان از نظر وجود دارد.

هاماگوچی تمام صحنه های فیلم را با سرعتی ثابت و کاملا بدون عجله فیلم برداری می نماید، و موسیقی گاهی اوقات در سرانجام سکانس های لطیف و آرام بخش به سکوتی سهمگین ختم می گردد. چرا؟ این ویژگی های ترکیبی چه فایده ای دارد؟ نکته خود داستان چیست؟ سینما همه چیز را نشان می دهد و آشکار می نماید، به خصوص ظرافت ها را. این کاری نیست که هاماگوچی انجام می دهد؛ فیلم او به یک شعر منثور نزدیک تر است، که در آن بلوک های سازنده بزرگ تر روایت ممکن است به شکلی که انتظار می رود در کنار هم قرار نگیرند، اما به میزان جزییات ریز و کوچک اسرارآمیز و بامعنی باشند. مطمئن نیستم که شیطان وجود ندارد برترین اثر هاماگوچی باشد، اما با چنان آرامش و کارگردانی هنرمندانه ای ساخته شده است که منجر به نوعی رضایت وسوسه انگیز، ولو غیرقابل درک می گردد.

ایندی وایر- رایان لاتانزیو

امتیاز: 83 از 100

شیطان وجود ندارد، عنوان نوترین فیلم ریوسوکه هاماگوچی، کارگردان ماشین مرا بران، یک بیانیه جسورانه در سال 2023 است. همانطور که در این شعر با لحن زیست محیطی وهم انگیز در خصوص انسان، طبیعت و طبیعتِ انسان پیداست، بیانیه اش لزوما چیزی نیست که فیلمساز ژاپنی به آن اعتقاد داشته باشد.

این فیلم که در دهکده ای در حومه توکیو اتفاق می افتد، به این موضوع می پردازد که چگونه ساکنان دهکده با شرکتی که کوشش می نماید یک مکان توریستی و لوکس در آنجا بسازد درگیر می شوند، آن هم تنها برای اینکه دو جبهه مخالف در نهایت نقطه مشترکی با یکدیگر پیدا نمایند. اما این توافق پیچشی تاریک تر در پی دارد.

هاماگوچی هیچ قضاوت اخلاقی در خصوص کسی نمی نماید، اما با آغاز این فیلم از لحاظ احساسی مبهم، تعیین می گردد که هر کسی می تواند اشتباه کند یا حتی شیطان باشد حتی مردمی که در دهکده زندگی می نمایند. شیطان وجود ندارد فیلم کندی است که پیش بینی های کمی دارد و هیچ پاسخی برای پرسش هایی که مطرح می نماید ارائه نمی دهد. احترام فیلم به طبیعت و کسانی که چرخه های آن را حفظ می نمایند در برداشت های بلند از گیاهان و جانوران روستا منعکس می گردد.

شیطان وجود ندارد در افشای اسرار خود مردد است، تا سرانجامی که یادآور فیلم سوزاندن (Burning) لی چانگ دونگ فیلمساز کره ای است که بر روی مردی تمرکز دارد که ناگهان طاقتش طاق می گردد. این یک فیلم سینمایی کند و شکیبا است که در ظاهرش مثل فیلم های کلی رایکارد آرام به نظر می رسد، اما هر چه عمیق تر می شوید و بیشتر پیش می روید، نگرش تیره تر و مایوس نماینده تر به زندگی در دنیایی پاک تر و دست نخورده دارد.