چاه های تلا قشم ابتکار مهندسی مردمان لافت - وبلاگ هم نفس

به گزارش وبلاگ هم نفس، چاه های تلا قشم در بندر لافت جزیره قشم واقع شده و یکی از جاهای دیدنی قشم است. این چاه ها ابتکار مهندسی محسوب می گردد. از آن جا که در جزیره قشم امکان حفر قنات برای رسیدن به آب شیرین و قابل شرب وجود ندارد مردم این جزیره به فکر یک راهکار جایگزین برای ذخیره آب شرب افتادند. چاه های تلا قشم که به چاه های تلا لافت، چاه های تل آو و گاهی به اشتباه به نام چاه های طلا قشم نیز گفته شده، ابتکار مردم این جزیره برای نگهداری آب شیرین بود.

اگر احتمال می دهید که به این سبک جاهای دیدنی علاقه مندید پس با مجله گردشگری وبلاگ هم نفس همراه باشید و پس از آشنایی کامل با تاریخ این سازه ها به جزیره قشم بروید.

چاه های تلا قشم کجاست؟

چاه های تلا لافت همان طور که از آخر نامش پیداست در بندر لافت و در پشت قلعه نادری (قلعه تاریخی لافت) واقع شده و یکی از جاهای دیدنی قشم محسوب می شود. بندر لافت در جزیره قشم و در استان هرمزگان واقع شده است و تقریبا 30 کیلومتر از فرودگاه بین المللی قشم و 67 کیلومتر از شهر قشم فاصله دارد.

چرا چاه های تلا معروفیت دارند؟

این چاه ها به دلیل معماری جالبشان و به دلیل ابتکار اهالی لافت برای حفظ آب شیرین و بعلاوه قدمت تاریخی خود معروفیت دارند.

راستا دسترسی به چاه های تلا چگونه است؟

دسترسی به این اثر تاریخی بسیار ساده است چرا که این چاه ها در وسط بندر لافت واقع شده اند و در اطراف آن تعدادی اقامتگاه وجود دارد. گفتنی است فاصله لافت تا فرودگاه قشم بسیار کم است.

برترین زمان بازدید از چاه های تلا چه وقت است؟

اواسط پاییز و اوایل زمستان برترین زمان برای بازدید از چاه های تلا قشم است.

معرفی چاه های تلا

چاه های تلا قشم در جنوب ایران و در جزیره قشم قرار دارند. همان طور که گفته شد آب قنات در این جزیره بسیار شور و غیرقابل مصرف است. چاه های تلا قشم در اصل گودال های عمیق برای جمع آوری آب شیرین باران و نگهداری از این آب گوارا برای مصرف روزانه مردم لافت بوده است. این چاه ها پایین تر از سطح زمین و درون یک گودال نسبتا بزرگ حفر شده است. این مورد باعث راهنمایی آب شیرین باران به این چاه ها می شود. پس از جمع شدن آب باران، درِ چاه ها را می بندند تا آب داخل آن ها خنک و گوارا بماند. دیواره های این چاه ها بسیار محکم و جنس کف چاه از گچ است که باعث خنک و سالم ماندن آب می شود.

قدیم ها تعداد این چاه ها به 366 مورد می رسید، اما با گذشت زمان بسیاری از این چاه ها پر شده و تعداد آن به کم تر از صد حلقه چاه رسیده است. بسیاری از این چاه ها به دلیل لای روبی نشدن دیگر قابل استفاده نیستند. تعداد این چاه ها در اصل به تعداد روز در سال کبیسه است. گفته می شود هر چاه در اصل آب مصرفی یک روز مردم لافت را تامین می نموده است.

گذشته و تاریخچه چاه های تلا

درباره تاریخ چاه های تلا قشم نظرات مختلفی وجود دارد. بعضی قدمت آن را به قبل از اسلام و به زمان ساسانی برمی گردانند. چرا که نمونه هایی از این خلاقیت برای جمع آوری آب در بندر سیراف بوشهر به چشم می خورد که قبل از اسلام حفر شده است. بعضی بنای آن را به زمان هخامنشی و حتی بعضی حفر این چاه ها را به زمان ماد ها نسبت می دهند.

البته گفتنی است بعضی زمان حفر این چاه ها را به زمان بعد از اسلام نسبت می دهند. اگر حرف این افراد درست باشد. چاه های تلا لافت تقریبا 400 سال قدمت دارند. این چاه ها به دستور حاکم لافت خواجه کریم برای جبران کم آبی در دل سنگ ها به وسیله غلامان او کنده شد.

چاه تل آو یعنی چه؟

بسیاری بر این باورند که به دلیل ارزش بالای آب به این چاه ها لفظ تلا یا بهتر بگوییم طلا اصداق شده است. هرچند ارزش آب شیرین در این منطقه بسیار بالاست، اما هر گِردی گردو نیست! منظور از تلا در نام این چاه ها فلز ارزشمند طلا نیست، بلکه واژه تلا در اصل تل آو بوده است. در زبان محلی (تَل) به معنای تپه و (آوُ) به معنای آب است. در اصل چاه های تل آو که بعدا به چاه های تلا قشم خوانده شد به معنای چاه های آب کنار تپه بوده است.

جاذبه های چاه های تلا

جالب است بدانید تپه های بالای چاه های تلا قشم از جنس مرجان است و این نکته باعث شده آب را به برترین شکل به چاه ها راهنمایی کند. پس از این که چاه ها با آب باران پر می شود، مردم درِ چاه ها را می بندند و هر روز از سال، دَرِ یک چاه را باز می نمایند و از آب آن استفاده می نمایند. هرکدام از این چاه ها تقریبا سه تا ده متر عمق دارد. می توانید تصور کنید که مردم با ساده ترین ابزار برای حل مشکل آب 366 چاه بالای سه متر در دل سنگ کنده باشند؟ حتی تصورش هم مشکل است!

در بالاسر چاه های تلا چندین چاه وجود دارد که کمی آب آن شور است. این چاه ها عموما برای استفاده احشام طراحی شده است. در کنار این چاه ها برکه سنگی لافت و قلعه نادری وجود دارد که اگر در فصل پر بارش سال به دیدنشان بروید پشیمان نمی شوید. آب باران ابتدا در برکه سنگی یا آب انبار لافت جمع می شود سپس به چاه های تلا سرریز می شود. در پشت چاه های تلا لافت، قلعه نادری واقع شده است که معماری آن شبیه به معماری قلعه پرتغالی ها است و قدمت آن به پیش از اسلام باز می شود.

رسم و رسوم برداشت آب از چاه ها

شکل چاه های تلا قشم فرق دارد. گاهی به شکل دایره، گاهی به شکل مربع، مستطیل و گلابی خود نمایی می نماید. هر چاه نام مخصوص به خود دارد که از روی نام افرادی که آن چاه را حفر نموده اند برداشته شده است. مانند لوبنی یا غرابو!

برای نگهبانی از چاه ها دو برج نگهبانی بر فراز گودال و مشرف به چاه ها وجود دارد. جالب است بدانید وظیفه نگهبانی از چاه های تلا لافت به زنان محول می شده. در گذشته این چاه ها میراب داشتند. میراب ها که وظیفه نگهبانی، تقسیم و آوردن آب را داشتند از بین زنان انتخاب می شدند.

قدیم الایام نیاکان ما وظیفه آوردن آب را به زنان محول می کردند چرا که طبق اساطیر، زنان نگهبان آب ها به حساب می آمدند و رفتن مرد بر لب جوی برای آوردن آب نوعی بی حرمتی تلقی می شد. زنان با استفاده از جهله یا همان کوزه از چاه آب می کشیدند و نوبت هر خانواده برای برداشت آب به وسیله بانوی حافظ آب یا همان میراب مشخص و مدیریت می شد.

مردان هم در این زمینه با لای روبی کردن مداوم این چاه ها پا به پای زنان در زمینه جمع آوری آب یاری می کردند. این لای روبی هفته به هفته روز آدینه در چاه هایی که درطول هفته خالی شده بود انجام می گرفت. قبل از بارش باران در اواخر پاییز یک لایروبی دیگر از کل چاه ها انجام می گرفت.

جارچی مردهای روستا را برای این کار جمع می کرد و آنان هم به لایروبی چاه ها می پرداختند. البته مردان با حمل کندیل به آوردن آب یاری می کردند. کندیل همان چوبی است که بر روی شانه ها قرار می گیرد و از هر طرف آن دو سطل آویزان می نمایند.

در اطراف این چاه ها تعدادی درخت کهن کهور است که مردم محلی آن ها را نگهبان چاه ها تلا قشم می دانند و بسیار مقدس می دانستند. گاه می توان پارچه های سبزی که مردم محلی به این درختان آویزان نموده اند را دید.

در بعضی موارد مردم زیر این درختان قربانی و عبادت هم می نمایند. درخت کهور در سنگ ریشه می دواند. ریشه این درختان مدام در پی آب می شود درختان کهور چاه های تل آو آب خود را از همین چاه ها تامین می نمایند. برای همین اهالی کیفیت آب را از روی شادابی درختان متوجه می شدند. شاید همین مورد یا شاید عجیب و مرموز بودن این درختان با ساقه های در هم تنیده و پیچ در پیچشان باعث مقدس شدن این درختان شده باشد.

برترین زمان بازدید از چاه تلا قشم

با توجه به گرم بودن آب وهوای جزیره قشم برترین زمان برای رفتن به این منطقه فصول سرد سال است. آب انبار و برکه لافت در زمان باران پر می شود پس پیشنهاد می کنم در نیمه دوم فصل پاییز و ابتدای زمستان به جزیره لافت سفر کنید. هرچند چاه های تلا لافت به ثبت ملی رسیده اند ولی هنوز افراد زیادی از وجود چنین چاه هایی بی اطلاع هستند برای همین این مکان خلوت است و احتیاجی به هزینه و ورودی خاصی ندارد.

چاه تلا قشم کجاست؟

لافت تقریبا شصت کیلومتر با قشم فاصله دارد و برای طی کردن این مصافت تقریبا یک ساعت زمان احتیاج دارید. چاه های تلا قشم سی کیلومتر با فرودگاه قشم فاصله دارد و در نزدیکی اسکله لافت در پشت قلعه نادری در مرکز لافت واقع شده اند. جاده بندر لافت دقیقا از کنار اسکله و قلعه نادری عبور می نماید.

چاه تلا قشم روی گوگل مپ

راستا دسترسی به چاه های تلا

لافت یک اسکله حمل خودرو دارد که می توانید به وسیله اسکله بندر پل در هرمزگان به آن دسترسی داشته باشید. در لافت تعدادی اقامتگاه بوم گردی زیبا برای اقامت شما وجود دارد. می توانید با یک تور تفریحی به بندر لافت بروید یا بلیط هواپیمایی به مقصد قشم رزرو کنید و بدون دردسر به قشم بروید.

چاه های لافت جهانیی شبیه به روزگار کنونی

در جهان کشور ایران به دلیل شرایط اجتماعی و تاریخی خاص خود دارای جاهای دیدنی فوق العاده ایی است. ولی به نظر من اگر آثار کل ایران را هم دیده باشید ولی به جزیره قشم سفر ننموده باشید تا جاهای دیدنی قشم را ببینید نصف عمرتان بر فناست. شرایط خاص جغرافیایی و فرهنگی قشم باعث به وجود آمدن آثار حیرت انگیز تاریخی و طبیعی در این جزیره شده است و در این میان بندر لافت نیز به دلیل موقعیت خود درطول تاریخ از این قائده مستثنی نیست. قطعا آثار بی بدیل جزیره قشم و بندر لافت مخصوصا چاه های تلا قشم شما را مات و مبهوت خود می سازد.